Het “familiewapen” van de
familie Savenije
De
vernietiging van een illusie.
Een van de eerste dingen die beginnende genealogen doen is het nagaan of de familie misschien wel van adel is en/of in het bezit van een familiewapen.
Het is dan een dubble verrassing wanneer bij de
gezochte en gekregen papieren zomaar een wapen opduikt met de familienaam
Savenije.
Om maar gelijk korte metten te maken met
illusies: waarschijnlijk gaat het hier om de levendige fantasie van een
onbekend familielid, die een “passend” wapen ergens aantrof of misschien zelf
maakte. Een naam is er dan snel bovengeplakt ……
Zelf heb ik in 1986 een vraag gericht aan het
Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag, dat een enorme kennis inzake
heraldiek heeft, maar daar was zelfs het wapen onbekend…..
Om de folklore nog een beetje op peil te houden
zal ik toch even ingaan op een paar details:
-
het wapen
is een blauw schild met een rechtstandig gouden kruis (een christelijk
symbool).
-
Boven de helm staat een everzwijn-kop in de
natuurlijke kleur. Het everzwijn gold in vroeger tijden als een heilig dier,
gewijd aan de zonnegod, waarvan de
mensen het ploegen zou hebben geleerd. Het was ook een symbool van vrijheid ,
ontembare kracht.
Verder was het everzwijn bekend wegens zijn grote beweeglijkheid en woestheid.
-
Op zich is het everzwijn een van de oudste
wapenfiguren. Zo voerde de Duitse keizer Hendrik VI de afbeelding van een
everzwijn mee op een veldtocht tegen de Vikingkoning van Sicilie in 1194
-
De eigenschappen van een everzwijn werden toegedacht
aan een dapper soldaat, die de strijd niet opgeeft
-
In kwartier een (links boven) staat een
geharnaste vuist van zilver. De vuist is een symbool van eenheid en kracht
Kunnen we een gokje wagen hoe de familie aan dit wapen komt ? Vooruit maar:
In de vorige eeuw was een van de Savenijes
“zouaaf” . Dat wil zeggen dat hij rond 1868 de Paus vrijwillig als soldaat
hielp om te proberen Midden Italie als Pauselijk gebied te bewaren.
De poging mislukte overigens in 1870, toen
Italie een eenheidstaat werd.
Zouaven stonden bij de Rooms-Katholieken hoog
in aanzien en misschien maakte dat de nodige inspiratie los ??
Conclusie: het lijkt me realistischer aan te
sluiten bij de plagende opmerking van mijn grootvader, die het steevast
omschreef als een familie van reizende kooplui. In ieder geval zijn daarvoor
meer aanwijzingen te vinden.
Hierover bestaan verschillende theorieen, die niet allemaal erg waarschijnlijk zijn.
- De familienaam Savenije is tamelijk apart en dat leidde tot de
veronderstelling dat de voorouders Hugenoten
zouden zijn die rond 1685 uit Frankrijk vluchtten na de opheffing van het edict
van Nantes door Zonnekoning Lodewijk XIV van Frankrijk.
Dat lijkt een aardige theorie omdat de oudst
bekende Savenijes in de Lage Landen rond 1700 opduiken. Er zit echter een heel
zwak punt in het verhaal: Hugenoten zijn Calvinisten (Protestanten) en de
familie Savenije kenmerkt zich door grote aanhankelijkheid aan de
Rooms-Katholieke kerk. Het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat een Savenije als
Calvinist vlucht uit het Katholieke Frankrijk en prompt Katholiek wordt….
-
Zoals in de stamboom valt te zien gaan de
gegevens niet verder terug dan ca. 1700 in Valmeer, een klein dorpje in het
huidige Belgie tussen Tongeren en Maastricht.
Dat maakt de situatie ook niet overzichtelijker want in dat gebied ligt de taalgrens van Nederlands, Frans en Duits. De naam wordt in die tijd in verschillende varianten geschreven:
Savenay : er ligt een
plaatsje Savenay in de buurt van Nantes in Frankrijk
Schaffney: klinkt tamelijk
Duits en er circuleert ook nog een verhaal dat de Savenijes afstammelingen
zouden zijn van een Oostenrijkse officier met die naam. Dat kan in theorie want
het Belgie was in die tijd in bezit van de Oostenrijkse Habsburgers….
De verklaring kan natuurlijk ook simpeler zijn: er was in die tijd nog geen Burgerlijke Stand (die is pas door Napoleon ingevoerd in 1811) , de spelling van de namen stond dus niet vast en de schrijver kan Duitstalig zijn geweest of enigszins doof…..
Savene : komt in klank
overeen met Savenay.
Een
aanwijzing voor Nederlandstaligheid kan zijn dat Joannes Savene trouwde met de
zeer nederlands klinkende Joanna Weermans, maar liefde laat zich niet altijd
door taalverschil bedwingen…..
Conclusie:
we schieten met de verschillende theorieen niet echt veel op.